www.eter.am

ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐՏԻԿԸ. ՆԱ ԸՆԴԱՄԵՆԸ 28 ՏԱՐԵԿԱՆ ԷՐ

Տեսանյութ

Այս տարի մեր երկիրը տոնում է իր անկախության 20-ամյակը: Հայրենի երկրի անկախության ու մեր բաժին կապույտը հավերժ լուրթ պահելու համար էր, որ հազարավոր երիտասարդներ` նրանց մեջ մեզանից շատերի հայրերն ու եղբայրները, զոհեցին իրենց կյանքը: Եթե ողջ լինեին,ապա 2011-ին Հայաստանի անկախ Հանրապետության 20-ամյակից բացի իրենց 50-ամյակը կտոնեին ՀՀ ազգային հերոսներ Յուրա Պողոսյանը, Ջիվան Աբրահամյանը, Մովսես Գորգիսյանը:

ՍՈՒԳԸ ՀԱՎԵՐԺ Է, ԵԹԵ ՊԱՅՔԱՐ ՉԿԱ… ԿԵՑՑԵ ԱԶԱՏ ԵՎ ԱՆԿԱԽ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ԿԵՑՑԵ ԱՅՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ՈՐԸ ՎԱՂՆ Է ԳԱԼՈՒ…

Դեկտեմբերի 3-ին Մովսեսը կլիներ 50 տարեկան: Նա ազատ ու անկախ Հայաստանի գաղափարի նվիրյալներից էր, այն եզակիներից, որ իր կրակոտ ու իմաստավորված խոսքով կարող էր վարակել ցանկացած ունկնդրի եւ պայքարի առաջնորդել:1979թ. փետրվարի 18-ին Ծիծեռնակաբերդի անմար կրակի մոտ երդում տալով` Մովսես Գորգիսյանը դարձավ Ազգային միացյալ կուսակցության գործուն անդամ: 1980 թվականին նա ընդունվեց Երեւքանի Խաչատուր Աբովյանի անվան Մանկավարժական համալսարանի կուլտուրայի ֆակուլտետի ռեժիսուրայի բաժինը: Գորիսի պետական թատրոնում խաղաց մի շարք ներկայացումներում, բեմադրեց Արամ Աշոտ Պապայանի «Գնա մեռի, արի սիրեմ» պիեսը: Բնածին տաղանդը եւ արվեստագետի իր կոչումը նրան փայլուն ապագա էին խոստոնում, սակայն հայրենիքին զինվոր էր պետք, ժողովրդին` առաջնորդ: Շուտով կուսակցության մի քանի ղեկավարների ձերբակալությունից հետո, Մովսեսը ընկերների հետ առավել ակտիվացրեց ընդհատակյա գործունեությունը` վկայելով, որ ի հեճուկս խորհրդային պետանվտանգության մարմինների, կուսակցությունը գործում է: 1987թ. սկսվում է Գորգիսյանի քաղաքական գործունեություն նոր փուլը: Իբրեւ Ազգային միացալ կուսակցության (ԱԻՄ) հիմնադիր անդամ` խմբագրում եւ հրատարակում է «Անկախություն» եւ «Ինքնորոշում» պարբերականները, հիմնադրում «հրապարակայնություն» եւ «Հայրենիք» ամսագրերը: Երբ հանրահավաքներում հնչում էր «Լենին-պարտիա-Գարբաչով» կարգախոսը` դեռեւս հավատ տածելով Մոսկվայի կողմից ղարաբաղյան հարցի արդարացի լուծմանը, 1988թ.մայիսի 28-ին նա առաջինը հրապարակավ ծածանեց Եռագուն դրոշը`մեր անկախության խորհրդանիշը: Թեեւ Մովսեսը երկու տարվա ընթացքում բազմիցս կալանավորվեց, ադուհանդերձ մնաց անընկճելի` համոզված, որ մեր պահանջատիրությանը կարող ենք հասնել միայն Անկախության շնորհիվ: 1990թ. հունվարի կեսերին կտրուկ սրվեց իրավիճակը Արարատի շրջանի Նախիջեւանին սահմնամերձ գոտում` Երասխավանում: Ադրբեջանցի զինյալները շրջակա տարածքի վրա իշխող բարձունքից անընդմեջ գնդակոծում էին մերձակա հայկական բնակավայրերը: Ինքնապաշտպանական ջոկատները աճապարեցին Երասխավան: Դրանց մեջ էր նաեւ Մովսեսի ջոկատը: Հունվարի 19-ին հայ մարտիկները թանձր մառախուղի քողի տակ սկսեցին հակառակորդին լռեցնելու մարտական գործողությունը: Մահասփյուռ կրակակետերը լռեցին: Սակայն այդ կռվում զոհվեց նաեւ Մովսեսը: Նրա աճյունն ամփոփված է Ծիծեռանակաբերդում` անմար կրակի հարեւանությամբ, որտեղ երդվել էր կյանքը նվիրաբերել հանուն հայրենիքի ազատության եւ անկախության:

Ամեն անգամ, երբ բարձրանում եմ Ծիծեռնակաբերդ, երկար կանգնում եմ Մովսեսի շիրմաքարի մոտ, ուզում եմ հասկանալ` արդյոք ես կկարողանայի± մեռնել հանուն Հայաստանի, արդոք ես կկարողանա±մ երբեւէ դաստիարակել Մովսեսի նման որդի, արդյոք իմ կողքին, ընկերներիս մեջ կա±, ապրո±ւմ է Մովսեսը, արդյոք ստեղծե±լ ենք այն Հայաստանը, որը Մովսեսն էր երազում:

Ն.Հ.

Մովսես Գորգիսյան Տեսանյութ

www.eter.am

ԻՆՉՆ Է ԻՆՁ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՄՈՆԹԵ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԻ ՀԵՏ

Ծնվել է 1957 թվականի նոյեմբերի 25-ին Կալիֆոռնիայի Ֆրեզնո քաղաքից 40 մղոն հեռու գտնվող Վայսելիա ավանում: Հաճախել է տեղի միջնակարգ դպրոցը: 1960-70 թվականներին ընտանիքի հետ ճամփորդել է Եվրոպայի եւ Միջին Արեւելքի 41 երկրներում, այցելել է Արեւմտյան Հայաստան` իր պապերի տուն: Այդ տարիքում Մոնթե Մելքոնյանն առաջին անգամ գիտակցել է իր հայ լինելը: Վայսելիա վերադառնալուց հետո որպես առաջնակարգ աշակերտ 1973-ին ուղարկվել է Ճապոնիա, որտեղ սովորել է Օսակա քաղաքում 18 ամիս: Եվրոպա եւ Հեռավոր Արեւելք կատարած ճամփորդությունը մեծապես նպաստել է պատանու աշխարհայացքի, Մոնթե Մելքոնյան անհատականության ձեւավորմանը: Վայսելիայի միջնակարգ վարժարանն ավարտելուց հետո ընդունվել է Բերկլիի համալսարանի (Կալիֆոռնիա) Հին ասիական ժողովուրդների պատմության ու հնագիտության բաժինը: Բացառիկ ընդունակությունների շնորհիվ ուսման 4 տարվա ծրագիրն ավարտել է 2,5 տարում: Սովորելու տարիներին մի քանի ընկերների հետ հիմնադրել է Բերկլիի համալսարանի Հայ ուսանողական միությունը: 1990թ. հոկտեմբերին Մոնթե Մելքոնյանին վերջապես հաջողվել է գալ Հայաստան: Մինչեւ 1991թ. սեպտեմբեր ամիսը զուգահեռաբար կատարել է գիտական ու զինվորական աշխատանքներ: Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի մասնագետների հետ շուրջ 8 ամիս աշխատել է «Հայաստանը եւ իր հարեւանները» ծավալուն գիրքը կազմելու վրա: Առաջնահերթ համարելով հայրենի երկրի պաշտպանության հրամայականը` մեկնել է ռազմաճակատ: Զոհվել է 1993թ. հունիսի 12-ին Աղդամի շրջանի Մարզիլու գյուղի կրակակետերը լռեցնելուց հետո տեղանքը ստուգելու ժամանակ:

-Մոնթե, սփյուռքահայերի զավակ լինելով` դու եկար Հայաստան` հայրենիքի ազատագրական պայքարին մասնակցելու: Այդ պայքարը հաղթանակով պսակվեց. Հայաստանի անկախ Հանրապետությունը 20 տարեկան է, բայց մարդիկ այսօր հեռանում են հայրենիքից:

-Կա միայն հայ ժողովուրդ, հայ ազգ: Ահա թե հանուն ինչի մենք պետք է պայքարենք: Սփյուռքում հայ ժողովուրդը կորցնում է իր ինքնությունն իբրեւ մշակութային-ազգային ամբողջություն` տեղի տալով մշակութային ձուլման կենտրոնախույս ազդեցություններին: Եթե սփյուռքի հայերը չպնդեն սեփական հայրենիքում ապրելու իրենց իրավունքը, նրանք աստիճանաբար կկորցնեն իրենց ընդհանուր մշակութային ինքնությունը: Եթե այդ տեղի ունենա, ապա դրան կհաջորդի մեր ազգի սպիտակ ջարդը: (1981թ.)

-Դու պայքարում էիր շահագործման, ճնշումների, անարդարությունների դեմ, բայց պայքարն ինքն էլ ենթադրում է բռնություն…

-Շահագործումն ու ճնշումն իրենց էությամբ բռնության ձեւեր են, եւ այլոց պաշտպանելու համար բոլոր տարբերակները համարում եմ հնարավոր` ներառյալ բռնության տարբերակները: Սա բնական է եւ համապատասխան իրերի ընթացքին: Ինձ չի հետաքրքրում այն, որ մարդ ծնվե±լ է ճնշող, թե այդ դիրքերում է հայտնվել հետեւողական «ճիգերի» շնորհիվ: Եթե նա ճնշում է, ապա նա ճնշում է: Եթե նա մերժում է իր պահվածքը հեզասահ ձեւով ուղղել, ապա մեզ մնում է գործը կոշտ ձեւով գլուխ բերել: Այսքան պարզ: (1986թ.)

-Պատերազմից հետո շատ բան է փոխվել մեր կյանքում, ինչպե±ս պետք է զարգանա մեր երկիրը, դեպի ո±ւր պետք է գնանք:

-Կարծում եմ, թե 1988 թվականից ի վեր գրեթե ամեն մարդ վերագնահատել է իր գաղափարները աշխարհում կատարվածների մասին: Դա չի նշանակում, որ ես կամ ոմանք փոխել ենք գաղափարախոսական մեր ընդհանուր տեսակետները: Հիմա Հայաստանի իշխանությունները եւ համարյա բոլոր քաղաքական հոսանքները մեծ ճիգեր են թափում հողը վերադարձնելու գյուղացուն, կերտելու ավելի ժողովրդավարություն, ավելի շատ իսկական իշխանությունը տալու ժողովրդին, չնայած այդ ուղղությամբ դեռ շատ անելիքներ կան, շատ անելիքներ: Պետք է տեսնել խնդիրներն այնտեղ, որտեղ նրանք գոյություն ունեն, եւ անմիջապես սկսել դրանք լուծել: Ներկա պահին գոյություն ունեցող խնդիրներից մեկը ազգային հարցն է, իսկ մեկ ուրիշը տնտեսական վիճակը: Ինչպե±ս ստեղծել հզոր տնտեսություն` առանց վերստին հաստատելու շահագործող մի համակարգ, հատկապես շատ արագ շահագործող, բյուրոկրատներն ու բարձր պաշտոն ունեցողները շահագործում էին իրենց դիրքերն ու ուրիշ մարդկանց աշխատանքը, եւ այսպիսով, շահագործող մի դասակարգ առաջացավ Խորհրդային Միությունում եւ Խորհրդային Հայաստանում: Պետք է խուսափենք, որ այդ վարչակարգին մեր հակազդեցության պատճառով շահաշգործող դասակարգի մի այլ տեսակ չառաջանա: (1991թ.)

-Ինչպե±ս, ի±նչ ոգով պետք է ապրի ու դաստիարակվի հայ երիտասարդությունը:

-Հայկական հարցի լուծման համար, այսինքն, հայկական պատմական հայրենիքի ամբողջ տարածքում հայ ժողովրդի ինքնորոշման համար աշխատելը ես համարում եմ իմ առաջին եւ ամենակարեւոր պարտականությունը: Եթե մարդիկ հավատարիմ մնան իրենց սկզբունքներին եւ որոշեն, որ ամեն բանից առաջ հայ են, եւ որպես հայ պետք է իրենց մասնակցությունը բերեն մեր ժողովրդի ինքնորոշման հարցի լուծմանը, ապա կարծում եմ, որ ցանկացած պարկեշտ անձ պիտի աներ այն, ինչ ես եմ անում: (1991թ.)

-Ի±սկ սփյուռքը…

-Բոլոր հայերը կեղծ փաստաթղթեր են կրում: Նրանք կրում են բրազիլական, ֆրանսիական, լիբանանյան փաստաթղթեր եւ այլն: Դա ոչինչ չի նշանակում: Դրանք բոլորը կեղծ են այնքան ժամանակ, քանի դեռ հայկական չեն: (1981թ.)

-Այսօր հաճախ են կազմակերպվում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանն առնչվող զանազան քննարկումներ: Դու էլ ժամանակին շատ ես մտորել այս հարցերի շուրջ:

-Թուրքական պետությունը թշնամին է ինչպես հայ եւ քուրդ ժողովուրդների, այնպես էլ թուրք ժողովրդի, այլ ոչ թե նրա ներկայացուցիչը: Ուստի, եթե մենք ուզում ենք երկխոսություն սկսել թուրք ժողովրդի ներկայացուցիչների հետ, ապա պետք է նրանց փնտրենք բյուրոկրատիայից եւ բռնակալ վարչակարգից դուրս: (1987թ.)
Հայերի ազգային ինքնորոշում ասելով` մենք հասկանում ենք մեկից ավելի հնարավոր համակարգեր եւ լուծումներ: Վերջնական լուծումը պետք է կախված լինի հայ ժողովրդի` իր հայրենիքի հետ ունեցած գործնական եւ ոչ զգացմունքային կապվածությունից, որն ի հայտ կգա մոբիլիզացիայի եւ պայքարն առաջ տանելու կարողության մեջ: Մենք հայտարարում ենք, որ ամեն մի սփյուռքահայ պետք է առնվազն իրավունք ունենա ազատորեն վերահաստատվելու ՙ«Արեւմտյան Հայաստանում», այսինքն, հայերի հայրենիքի այն շրջաններում, որոնք ներկայումս գտնվում են Թուրքական պետության ուղղակի ենթակայության ներքո, եւ այնտեղ ապրելու իբրեւ բնիկ` վայելելով հավասար եւ լիիրավ իրավունքներ, ինչպես մյուս բոլոր բնակիչները: Ի լրումն հայերն, իբրեւ ազգային փոքրամասնություն, պետք է բավարար չափով ներկայացուցիչներ ունենան կառավարական մարմիններում: Այնուհետեւ, եթե հայերը կազմեն ոչ ավելին, քան ազգային փոքրամասնություն` «Արեւմտյան Հայաստանում», որը կդառնա նորաստեղծ հեղափոխական Թուրքիայի կամ Քուրդիստանի մի մասը, ապա հայ փոքրամասնությունը պետք է ունենա հատուկ հարաբերությունների իրավունք Խորհրդային «Հայաստանի հետ՚»: (1984թ.)
Ազատ, անկախ Հայաստան՚ կարգախոսի կողմնակիցների գրվածքներն ընթերցելով եւ նրանց քարտեզները զննելով` մենք հանգում ենք այն կարծիքին, որ նրանք մեր հայրենիքի սահմանները որոշում են ճիշտ այնպես, ինչպես ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրոու Ուիլսոնը: Սակայն, այդ սահմանները գծվել են ըստ իմպերիալիստական հաշվարկների, այն է` ինչ կարգի «Հայաստանը» լավագույնս կծառայի իրենց սեփական ռազմավարական շահերին: Հարկ չկա նշելու, որ իսպառ անտեսվել են երկրամասի գերակշռող բնակչության իղձերը: Այսպիսով, եթե հաշվի առնենք հայ ժողովրդի դիրքորոշումը, ուիլսոնյան «Հայաստանի» սահմանները մեծապես անպաշտպան կլինեին` թե բարոյական եւ թե ռազմական տեսանկյունից: Ողջ ծրագիրն ի սկզբանե դատապարտված էր ձախողման, եւ երբ այն ձախողվեց, արդյունքը նույնիսկ առավել կործանարար եղավ հայ ազգի մնացած մասի համար: Ուիլսոնյան ՙՀայաստանը՚ սոսկ ծաղրանկար է, որն ամեն պարագայում լիովին անհամապատասխան է տարածաշրջանի ներկա եւ գալիք իրողություններին: (1987թ.)

-Մոնթե, շատ շատերն այսօր փորձում են որքան հնարավոր է շատ բան իմանալ քո մասին, ճանաչել քեզ: 1-2 նախադասությամբ ինքդ ինչպե±ս կներկայացնես քեզ:

-Ինձ երբեք չի հետաքրքրում այն, որ մարդիկ ինձ հարգո±ւմ են, թե±` ոչ: Իմ համար կենսականն այն է, որ ես ինձ հարգեմ: Առանց սեփական անձի նկատմամբ հարգանքի ես կդառնայի կորուսյալ մի թշվառական: Սեփական անձս հարգելու համար է, որ ես գործում եւ ապրում եմ: Անձնապես ես չեմ հավատում ուրիշների հետ մրցակցությանը` լինի դա ֆիզիկական, մտավոր կամ ցանկացած այլ ձեւի: Այն, ինչին հավատում եմ, դա իմ սեփական անձի հետ մրցակցությունն է: Սա մրցակցության ամենադժվար եւ առավելագույնս հուսախաբ անող տեսակն է, որովհետեւ ինքդ քեզ գերազանցելը անհնար է: Միշտ զգում ես, որ կարող ես եւ պետք է ավելի լավ անես: Չէի ասի, որ սա ամբողջովին առողջ մոտեցում է կյանքին, բայց այդպիսին եմ ես հիմա:(1986թ.)

ՆԱԻՐԱ ԹՈԽՍԱՆՑ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

Հ.Գ.-Մոնթեի պատասխանները հարցերին մեջբերված են Մարկար Մելքոնյանի` Մոնթեի նամակների, գրառումների հիման վրա կազմած «Պայքարելու իրավունքը» գրքից:

ԲԱՆԱԿԸ ԵՎ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

2012-ի հունվարի 28-ին հայոց բանակը կտոնի իր ստեղծման 20-ամյա տարեդարձը: Երկու տասնամյակ շարունակ մեր բանակը հավատարիմ է Հայաստանի Հանրապետության սահմանների պահպանության, խաղաղության երաշխավոր լինելու իր գլխավոր առաքելությանը: Ամեն ինչ արվում է զորքերի մարտական պատրաստվածության բարձրացման, անձնակազմի ռազմահայրենասիրական դաստիարակության ամրապնդման համար: Ոչ միայն մարտունակ, այլեւ կիրթ ու բանիմաց հայ զինվորի կերպար կերտելու համար բանակում կազմակերպվում են դասախոսություններ, հանդիպումներ հայտնի մտավորականների հետ: «Բանակը եւ մտավորականը» խորագրի ներքո մեր թերթի էջերում հայ զինվորի, հայոց բանակի մասին իրենց խոհերով ու մտորումներով հանդես կգան արվեստի ու մշակույթի գործիչները: Խորագրի առաջին հյուրը կոմպոզիտոր Ռոբերտ Ամիրխանյանն է:


ՌՈԲԵՐՏ ԱՄԻՐԽԱՆՅԱՆ. «ԶԵՆՔՆ ԱԶԳԻՆՆ Է, ՈՐ ՎՍՏԱՀՎԱԾ Է ԶԻՆՎՈՐԻՆ» ՚


Ռոբերտ Ամիրխանյանը մեր երաժշտարվեստի ամենաճանաչված ու սիրված դեմքերից է, պատվով է կրում Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդական արտիստի կոչումը: Կոմպոզիտորի գործունեությունը գնահատվել է նաեւ «Մեսրոպ Մաշտոց» ՚շքանշանով: Նա այժմ գլխավորում է Հայաստանի կոմպոզիտորների եւ երաժշտագետների միությունը, նաեւ ՀՀ Հանրային խորհրդի անդամ է: Հայրենի երկրի հանդեպ իր նվիրական զգացումներն, ի թիվս այլ երկերի, մաեստրոն արտահայտել է նաեւ «Երկիր հայրենի» ստեղծագործությամբ, որը հետագայում ՀՀ պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի առաջարկով դարձավ հայոց բանակի հիմնը:

-Պարոն Ամիրխանյան, ի±նչ ապրումներ եք ունենում, երբ լսում եք «Երկիր հայրենին» հատկապես հայ զինվորի կատարմամբ:

-Ես կյանքը համարում եմ մի մարդուց մյուսին տանող ճանապարհ, եւ ամեն ինչ կախված է նրանից, թե դեպի մյուս մարդն ուղղված այդ ճանապարհը դու ինչով ես լցնում, դիմացինդ ինչով է լցնում այդ ճանապարհը: Եթե մենք ինչ-որ բան ենք դնում այդ ճանապարհին, ապա կյանքը ստացվում է, հակառակ դեպքում` դատարկություն է: Ես այդ ճանապարհը լցնում եմ իմ ստեղծագործությամբ, իմ երգերով: «Երկիր հայրենի» երգի համար ես ապրում եմ լուռ երջանկության զգացում: Ամեն անգամ, երբ հնչում է երգը, ես տեսնում եմ, նորից ու նորից համոզվում եմ, որ մարդիկ չհորինված զգացումներով են վերաբերվում երգին, նրա մեջ բովանդակություն եւ արժեք են տեսնում: Մի անգամ նույնիսկ մի երիտասարդ փողոցում մոտեցավ ինձ ու շնորհակալություն հայտնեց այդ երգի համար, ասաց, որ սահմանային գոտում է ծառայել, եւ ամբողջ ծառայության ընթացքում այդ ստեղծագործությունն իրեն ուժ ու ոգի է հաղորդել:
Այս երգը ես հանրապետության նախագահի հետ սիրով երգել եմ դեկտեմբերի 31-ին Օմարի լեռնանցքի հեռավոր զինվորական ստորաբաժանումներից մեկում` զինվորների հետ կայացած հանդիպման ժամանակ: Ավելի քան 3000 մետր բարձրության վրա էինք: Սրտի վիրահատությունից հետո ինձ համար դժվար էր այդ պայմաններում երգելը, շունչս կտրվում էր, այդուամենայնիվ, մեծ սիրով երգեցի մեր տղաների համար եւ զգացի, որ նրանց աչքերում թաքնված տղան էլ ավելի զորացավ: Եթե իմ երգն օգնում է հայ զինվորին ուժ առնել, ոգեւորությամբ ծառայել մեր հայրենիքի անկախության, ազատության գործին` անշուշտ ես երջանիկ եմ: «Երջանիկ» բառը նույնիսկ քիչ է իմ զգացումները լիովին արտահայտելու համար:

-Հայաստանի անկախության 20-ամյակի տոնակատարություններն ամփոփող համեր•ի ժամանակ առաջին անգամ հնչեց Ձեր «Երդվում եմ քեզ, Հայաստան» ստեղծագործությունը: Հայրենասիրության թեման մշտապես առկա է Ձեր ստեղծագործության մեջ: Հայրենիքի հանդեպ սերը դրսեւորվում է նաեւ այդ հայրենիքի սահմաններն անառիկ պահելու պատրաստակամությամբ: Ինչպիսի±ն է Ձեզ համար հայրենիքի պաշտպանի, զինվորի կերպարը:

-Ինձ համար «հայրենիք» հասկացությունն առաջին հերթին զուգորդվում է արժանապատվության զգացումի հետ: Հանեք մարդուն «հայրենիք» հասկացության դաշտից, հեռացրեք հարազատ հողից, եւ նա կդառնա պայմանական արարած` զուրկ պատմությունից, պատմական հիշողությունից, որ չգիտի, թե հանուն ինչի է ապրում: Այն ամենը, ինչ ստեղծվել է մեր հողի վրա` մեր մշակութային ժառանգությունը, այն, ինչ կա մեր պատմական հզոր քնարերգության, երաժշտության, շարականների մեջ, աշխարհին չափազանց հետաքրքիր է: Քանի որ «մարդ» եւ «հող» հասկացությունները անբաժանելի են, ուստի զինվորի ծառայությունը երկրին ես համարում եմ սրբազան աշխատանք:

- Ի±նչ նշանակություն ունի երգը զինվորի համար:

-Մեր հայրենասիրական երգերի մեծ մասը ստեղծվել է ազգային-ազատագրական պայքարի ընթացքում, այս կամ այն կարեւոր իրադարձության ազդեցության ներքո: Պատմության ընթացքում զինվորը մշտապես հորինել է իր երգը: Այդպես է ժամանակին ծնվել «Բանկ Օտոման» երգը, մեր օրերում` «Արդյոք ովքե±ր են» կամ նմանատիպ շատ ուրիշ երգեր, որոնց մեջ ստեղծագործական, ազգային երաժշտության նյութի, դիմագծի առումով, հնարավոր է, ինչ-որ խոցելի տեղեր կան, բայց դրանք վերին աստիճանի ազդեցիկ են, ուժեղ, որովհետեւ նրանք գործում են որպես զենք: Իսկ զենքը միայն բանակինը չէ, զենքն ազգինն է, որ վստահված է զինվորին: Հիշում եմ` մի անգամ Հովհաննես Շիրազին բանաստեղծներից մեկը կարծիք հարցրեց իր բանաստեղծությունների մասին: Շիրազն ասաց, որ հայ բանաստեղծները ձեռքի մատներն են առանձին-առանձին: Նրանք պետք է միասնական լինեն, որպեսզի մեր ձեռքը դառնա բռունցք, որ մենք սեղանին խփենք ու վերադարձնենք Արարատը: Ինձ համար զինվորը հեռավոր խրամատում նստած երազներով լեցուն տղան է, որի կողքին ես միշտ կուզեմ լինել իմ երգերով, որ միասնական լինենք ու վերադարձնենք Արարատը:

ՆԱԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

www.eter.am

ԻՆՉՆ Է ԻՆՁ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ

ԳԻՏԵԼԻՔ. ԿԱՊԻՏԱԼ, ՈՐԸ ՆԵՐԴՆԵԼՈԻ ՈԼՈՐՏ ՉԿԱ

Մեծերից հաճախ կարելի է լսել. «Լավ սեվորիր, որ լավ մարդ դառնաս», «Սովորիր, որ հետո ծնողներիդ երազանքներն ի կատար ածես՚» կամ «Սովորիր, որ լավ պաշտոն ունենաս»: Ինչ խոսք, իտելիքը հզոր կապիտալ է եւ միայն քոնն է, սակայն ինչքանով է այդ կապիտալը օգնում ապրել եւ գինտերվել հասարակությանը: Մի քանի ամսից մասնագետների շուկան կհամալրվի բուհերի նոր շրջանավարտ-մասնագետներով: Իսկ կհամալրվի± արդյոք: Տարիներ շարունակ հսկայական գումարներ ես վճարում կիսատ-պռատ կրթության համար եւ արդյունքում 4-5 տարի հետո սկսում ես կիսատ-պռատ ապրել: Բուհերի շրջանավարտների քանի± տոկոսն է կարողանում աշխատանք գտնել, ինչպե±ս, ի±նչ պայմաններով, ի±նչ աշխատավարձով եւ արդյոք քա±նի տոկոսն է, որ իր մասնագիտութամբ է աշխատում: Ամեն տարի տասնյակ երիտասարդներ են ընտրում ժամանանակակից դարձած իրավաբանի կամ տնտեսագետի, կամ էլ դիվանագետի մասնագիտություն, արդյոք շուկան կարիք ո±ւնի այս մասնագետների: Եվ ի±նչ սկզբունքներով են բուհերը տվյալ մասնագիտության համար կադրերի քանակ սահմանում: Սրանք հարց-խնդիրներ են, որոնք լուրջ ազդում են մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական կյանքի վրա: Այն, որ Հայաստանի ներկայիս սոցիալ-տնտեսական պայմաններում լավ կրթություն ստանալը դեռ բավարար նախապայման չէ, որ հետո համապատասխան աշխատանք կստանաս, վաղուց արդեն գաղտնիք չէ: «Ինչ լավ էր, նախկինում, բուհն ավարտելուն պես, շրջանավարտները ապահովվում էին աշխատանքով, մասնավորապես գործուղվում էին Հայաստանի տարբեր մարզեր աշխատելու, համ աշխատանք էին ունենում համ էլ լավ հնարավորություն էր, որպեսզի շփվեին գյուղի ժողովրդի հետ, գյուղ-քաղաք կապն էր ամրապնդվում, երիտասարդ մասնագետներն իրենց հետ գյուղական միջավայր նոր մոտոցումներ, նոր շունչ էին տանում եւ այլն, իսկ հիմա փորձեք իրավաբանական ֆակուլտետն ավարտած քաղքենի, ջիպավոր մի երիտասարդի կամ էլ սեփական շպարի ծանրությունից կուչ եկած աղջիկներին ուղարկել սահմանամերձ մի գյուղում բնակիչների շահերը պաշտպանելու…՚» ,- մտահոգված է տիկին Մարինեն: Անկախ Հայաստանում սովետական ավանդույթներին կարոտելո±վ ենք ապրում: Չգիտեմ, թե որքանով է հավանության արժանանում գյուղերում աշխատելու, փորձառություն ձեռք բերելու, գումար վաստակելու, սովետական այս մոտեցումը ժամանակակից երիտասարդի կողմից, որը, դեռ մասնագետ չօծված, իրեն «ծակ պրոֆեսորի՚» տեղ է դնում, բայց մայրաքաղաքում այսօր աշխատանք գտնելը շատ-շատերի համար է գերխնդիր: Ավելին, դեռ մի բան էլ գյուղերից են Երեւան գալիս աշխատանք գտնելու: Մոդայիկ է նաեւ «գյուղ-Երեւան-արտասահման՚» տրանզիտը: Արդյունքում Երեւանը վերածվում է «խոպանի՚», իսկ գուղերը դատարկվում են: Գյուղացին հող չի մշակում, նախընտրում է ապրուստ վաստակելու ավելի դյուրին մեթոդներ, օրինակ, երթուղային տաքսու վարորդ աշխատելը. «Հողը մշակում ես, էլ չգիտես կարկուտը կջարդի բերքը, թե անձրեւաջուրը կքշի, կտանի սերմերը, սենց գոնե օրվա փողը կա, տանջանքն էլ գոնե գնատահվում ա, բնությունն էլ ա մեզ պատժում, հո դատապարտված չենք գյուղացի լինելով…»: Ցավոք, այսպես է մտածում նաեւ երիտասարդությունը եւ քիչ չեն նրանք, ովքեր մեկնում են արտագնա աշխատանքի,որ փող վաստակեն, տուն առնեն, որ իրենց աղջիկ տան, ամուսնանան: Չափազանց հայրենասերները, կամ էլ նրանք, ովքեր երկրից գնալու հնարավորություն չունեն, մնում են ծանոթ-բարեկամի հույսին, թե ով մի տեղ գործի կխցկի: Վերջերս ԱԺ նիստերից մեկում «Դաշնակցության» ներկայացուցիչները հարց էին բարձրացրել միջին աշխատավարձի սահմանված չափն ավելացնելու մասին, նրանց կարծիքով այն չպետք է լինի 60 հազար դրամից ցածր, իսկ քաղաքացիական հատուկ ծառայողներինը` 75-ից: Միանշանակ, առաջարկը մերժվել էր: Բնական է, մեր երկրի բյուջեն սեփական քաղաքացիների համար նման շռայլություններ չի կարող թույլ տալ: Եղած 30 հազարի պայմաններում չեն կարողանում մարդկանց աշխատանքով ապահովել, էլ ուր մնաց 60-70:

Ն.Հ.

www.eter.am

ԻՆՉՆ Է ԻՆՁ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ

ԿԱՐԵՎՈՐԸ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹՆ Է ԵՎ ՈՉ ԹԵ ԳԻՏԵԼԻ±ՔԸ

Ի±նչ է նշանակում «ժամանակակից կրթություն», եւ արդյոք հայաստանյան կրթությունը կարելի±է այդպիսին համարել: «Ժամանակակից կրթություն» ասելով հասկանում ենք այսօրվա աշխատանքային շուկայի պահանջները բավարարող, հասարակության լիարժեք անդամ եւ քաղաքացի ձեւավորող կրթություն: Զարգացած երկրներում հենց այսպես է բնութագրվում բարձրագույն կրթությունը: Հայաստանի պարագայում բարձրագույն կրթությունը եւ ժամանակակից է, եւ ոչ: Ժամանակակից է, քանի որ Հայաստանի բարձրագույն կրթական համակարգում ներկայացված են արդի գրեթե բոլոր մասնագիտությունները, դիմորդին տրված է մասնագիտության ընտրության լայն հնարավորություն. չէ± որ ժամանակակից կրթությունը ենթադրում է նաեւ կրթության հասանելիություն: Դասախոսական կադրերի պակաս չի նկատվում, տեղի է ունենում միջազգային կրթական գործընթացներին ակտիվ ինտեգրում, եւ թվում է, թե այս պայմաններում Հայաստանի բարձրագույն կրթությունը կարող է ժամանակակից համարվել: Բայց առնչվում ենք մեկ այլ խնդրի. շատ բուհերում շարունակում են դասավանդել հին, ավանդական եղանակներով: Բոլոր բուհերը զինված են նորագույն սարքավորումներով, սակայն շատ դասախոսներ իրենք պետք է վերապատրաստվեն այդ ամենից օգտվելու, դրանք կիրառելու համար, ուր մնաց թե ուսանողները դրանք կիրառեն: ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարությունը ստորագրել եւ ստորագրում է եվրոպական բոլոր համաձայնագրերն ու պայմանագրերը, սակայն դրանք չեն ծառայում իրենց նպատակին: Նպատակը ուսանողի շահերից բխող եւ ուսանողի գործը հեշտացնող ծրագրեր եւ մեխանիզմներ ստեղծելն է, մինչդեռ տարեցտարի ուսանողը բախվում է անհաղթահարելի թվացող խնդիրների: Ինչի էլ հասնում է այդ ոլորտում` հասնում է առավելապես ինքնակրթությամբ, անձնական նախաձեռնության ու ակտիվության շնորհիվ:
Ուսանողը ապագա մասնագետն է, նա է ժամանակակից կրթության կրողը, նրա մասնագիտական որակներով պետք է դատենք մեր կրթության որակի մասին:
Եվ ուրեմն ո±վ է մեր այսօրվա երիտասարդ մասնագետը: Ականատես ենք դառնում երկու ծայրահեղության. ուսանող (վաղն արդեն` շրջանավարտ), որը ջանք չի խնայում սովորելու, կրթվելու, մասնագիտական հմտություններ ստանալու համար, չի բավարարվում բուհում ստացած գիտելիքներով, ամեն օր ինքնուրույն մեծ աշխատանք է կատարում, եւ ուսանող, որը ստանում է բարձրագույն կրթության դիպլոմն առանց զգալի ջանքեր գործադրելու, առանց հստակ պատկերացումների իր ապագայի վերաբերյալ, շրջանավարտ, ում համար կարեւորը փաստաթուղթն է, ոչ թե գիտելիքը: Զարմանալի է` այդ շրջանավարտներն ինչպե±ս են գտնում իրենց տեղն աշխատանքային շուկայում: Մնում է հուսալ, որ հիմնարկ-ձեռնարկությունները, տարբեր կազմակերպությունները, նաեւ պետական կառույցները կադրերի ընտրությունը կատարեն մրցույթի միջոցով` ապահովելով ազնիվ եւ արդար մրցակցություն:

ԵԼԵՆԱ ՄԿՐՏՉՅԱՆ