#25 (891) 16. 06. 11
ԲԱԿՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ. ԱՄՓՈՓԵԼՈՎ 70-Ը
Օրերս Հայաստանի գրողների միությունում կայացավ արձակագիր, հրապարակախոս, լրագրող
եւ գեղանկարիչ Բակուրի` Բորիս Կարապետյանի հոբելյանական երեկոն: Նույն օրը բացվեց նաեւ նրա գեղանկարչական աշխատանքների ցուցահանդեսը: Հաջորդիվ կայացավ հեղինակի «Նեռը իմ մեջ», «Արցախյան գոյամարտի համահավաք» մատենաշարի շնորհանդես-գինեձոնը: Բակուր Կարապետյանը 24 անուն գրքերի հեղինակ է («Վերագտնված օրեր»(1985), «Հարյուր տարվա երկխոսություն» (1989), «Շուշի բերդաքաղաքը» (2000), «Երկխոսություն Քարվաճառի ճանապարհին» (2003), «Գյուլիստան նամե» (2006) եւ այլն): Նաեւ «Շուշի» բարեգործական հիմնադրամի հիմնադիրն է: Հանդիսությունից հետո զրույցի հրավիրեցինք 70-ամյա հոբելյարին:
-Ծնունդով Արցախից եմ` Մարգուշավան գյուղից: Ավարտել եմ Մարաղայի դպրոցը: Դեռ դպրոցական տարիներից շատ էի սիրում ճամփորդել, լուսանկարել: 1961-ին ընդունվեցի Երեւանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ: Ուսանողական տարիներից սկսեցի գրել: Մի տեսակ կապ արթնացավ ենթագիտակցականի հետ. երազներս որսալով` ստեղծագործում էի: 71-ին իմ ստեղծած կոնստրուկցիայի հետքերով ինձ ուղարկեցին Գերմանիա: Որոշ ժամանակ այնտեղ ապրելուց եւ աշխատելուց հետո վերադարձա հայրենիք:
-70-ականներին Դուք բավական հայտնի հեռուստատեսային դեմք էիք:
-Հեռուստատեսային աշխատանքս սկսվեց լուսանկարչության պատմությանը նվիրված մի հաղորդաշարով, որից հետո նշանակվեցի հեռուստատեսության` Արտաշատից մինչեւ Ջերմուկ տարածաշրջանի հատուկ թղթակից: Բայց ամենից հետաքրքիրը «Հսկում է օբյեկտիվը» հաղորդումն էր, որ այն տարիներին ինձ մեծ ճանաչում բերեց: Հաղորդման ընթացքում քաղաքական թեմաներ էին շոշափվում, բոլորը մի տեսակ վախենում էին իմ կերպարից, քանի-քանի անգամ մեր հաղորդումների շնորհիվ գործեր բացահայտվեցին, եւ շատ շատերը պաշտոնանկ արվեցին:
-Հետո բռնկվեց Արցախյան շարժումը:
-Դեռ ավելի վաղ մենք զգում էինք, որ կռիվն անխուսափելի է դառնում: Նախապատրատվում էինք: Հիշում եմ` այդ շրջանում գրեթե բոլոր հաղորդումներս նվիրվում էին Արցախին` «Արցախ-Ղարաբաղի պատմաճարտարապետական հուշարձանները», «Գետահովիտներ» (1983-84թթ.), առանձին ֆիլմեր էի նկարահանում, մամուլում տպագրվում էին հոդվածներս, մի խոսքով, ներկայացնում էինք Արցախն ամեն կողմից, որ ժողովուրդը սիրեր, կապվեր այդ հողին, նվիրվեր: Եվ սիրեց, երբ արդեն բռնկվեց շարժումը` նկատվում էր, որ մարդիկ գիտակցված պայքարի են ելել: Նման պայմաններում լրատվամիջոցների աշխատանքը չափազանց կարեւոր է: Մենք նկարում էինք միտինգներն ու ցույցերը եւ առանց մոնտաժելու ուղարկում էինք սփյուռքահայ գաղթօջախներ, դա եւս հատուկ ռազմավարություն էր: Մենք փորձում էինք ժապավենի միջոցով ոգի ուղարկել նրանց , նրանց եւս ներքաշել հայրենիքի ազատության համար մղվող պայքարի մեջ:
-Գաղափարական առումով խաղաղության պայմաններում էլ լրատվամիջոցները կարեւոր դեր ունեն:
-Անշուշտ: Ճշմարտությունը զորեղ է, բայց այդ ճշմարտությունը պետք է տեղ հասցնել: 90 անգամ ասված ստին չեն հավատում, բայց հարյուրերորդին արդեն հավատում են:
Այդ ճշմարտությունը ոչ միայն դրսում պետք է տարածել, այլեւ պետք է իմանա մեր նոր սերունդը:
Որակի առումով չեմ կարող ասել, թե կատարյալ է ադրբեջանական քարոզչությունը, բայց քանակապես գերազանցում է մեզ: Ահռելի գումարներ են ծախսում, գիտեն` ում դիմեն, ում ներգրավեն այդ գործերի մեջ: Մեզ մոտ մարդիկ, որոնք կարող են շատ բան անել, դուրս են մնում այս գործընթացից: Այս աշխատանքները մենք կատարում ենք անհատական նախաձեռնությամբ: Բայց այսկերպ ադրբեջանական հզոր քարոզչական մեքենային դիմադրել չենք կարող:
-Արցախյան ազատամարտի տարիներին Դուք այն եզակի լրագրողներից էիք, ովքեր մեկնեցին ռազմաճակատ` լուսաբանելու:
-Դա շատ բարդ ու պատասխանատու աշխատանք էր: Այդ տարիներին ես նկարահանեցի մի շարք ֆիլմեր, այդ թվում` «Բռնագաղթ», «Շրջափակում», «Բերդաքաղաք» եւ այլն: 88-ի ամռանից եթեր էր հեռարձակվում իմ «Արցախյան օրագիր» հաղորդումը: 92-ից աշխատում էի նաեւ ՀՅԴ «Ազատամարտ» թերթում` որպես Արցախի բաժնի վարիչ: Հիշում եմ` Ստեփանակերտում էի, լուր հասավ, որ Շուշին ազատագրվել է: Ստեփանակերտից մինչեւ Շուշի ոտքով գնացի: Ժողովուրդը ցնծության մեջ էր: Մեքենաները կանգնում էին թե` Բակո°ւր, արի միասին գնանք: Հրաժարվում էի: Ճանապարհին նայելով, խորհելով ու մտքերս գրի առնելով` գնում էի: Ես այդ ողջ պատմության ականատեսն էի, գրի առնողներից մեկը, եւ հիմա իմ գործը էլի գրելն է: «Սումգայիթյան ալիքներ» ֆիլմը նախապատրաստելու ժամանակ ադրբեջանական այդ քաղաք էի գնացել հայերի կոտորածից անմիջապես հետո: Այն, ինչ տեսա այնտեղ, ահավոր էր` հայերի հրդեհված եւ թալանված տներ, վիրավոր եւ վախեցած մարդիկ: Ամեն ինչ տեսագրեցի, նաեւ ականատեսների պատմությունները: 54 րոպե տեւողությամբ ֆիլմ ստացվեց` ռուսերեն, քանի որ նպատակ ունեինք միջազգային հանրությանը պատմել սումգայիթյան ողբերգության մասին: Թեպետ հայկական հեռուստատեսությամբ այդ ֆիլմն այն ժամանակ չցուցադրվեց, բայց ԱՄՆ Կոնգրեսում դիտեցին: Ի դեպ, նկարահանումների ժամանակ փորձեցի վկայություններ ստանալ նաեւ Ադրբեջանի իրավապահ մարմիններից, սակայն մերժեցին:
-Ձեր հեղինակած «Անգլուհու Արցախյան ոդիսականը» գիրքը նվիրված է Քերոլայն Քոկսին, որ 1983-ին Անգլիայի թագուհուց ստացավ Լորդերի պալատի անդամի եւ բարոնուհու կոչում: Նա Արցախյան ազատամարտի տարիներին այն եզակի մարդկանցից էր, ովքեր մեծ օգնություն ցուցաբերեցին մեր երկրին: Ինչպիսի՞ն էր նրա հետ Ձեր առաջին հանդիպումը:
-Քերոլայն Քոկսի հետ հանդիպման առաջին րոպեներին մի տարօրինակ հիասթափություն ապրեցի: Եվրոպական գրականության դասականները բարոնուհիներին միշտ փխրուն ու փափկասուն են պատկերել` իրենց բնորոշ բարձրաշխարհիկ կեցվածքով ու պերճանքներով: Իսկ ահա այս բարոնուհին մորթուց կարված ռուսական տաքուկ գլխարկ է դրել եւ, ինչպես երեւում է, այն կրելու ձեւերն էլ դեռեւս չէր հասցրել յուրացնել, թանկարժեք մորթուց կարված մուշտակի փոխարեն հագել էր հասարակ բաճկոն, տաբատ եւ ճամփորդական կոշիկներ: Բարոնուհիների սառն ու անտարբեր հայացքի փոխարեն նրա դեմքից չէր չքանում լայն ժպիտը, եւ նա այն շռայլորեն նվիրում էր բոլորին: Հիշում եմ, երբ մեր ուղղաթիռը թռչում էր Թարթառի վրայով, եւ մի պահ մեր առաջ բացվեց Դադիվանքի համալիրը, ինչ ոգեւորությամբ էի նրան պատմում վանքի պատմությունը: Ուզում էի, որ մեր երկրի մասին մի բան ավելի իմանար: Նա հիացած էր…
-Պարոն Կարապետյան, ամփոփելով Ձեր գրական-ստեղծագործական ուղին` ի՞նչն եք համարում Ձեր կարեւոր նվաճումը:
-Հույս ունեմ` տարիներ հետո այս գրքերը, որ մեր ժողովրդի պատմական անցյալի հուշագրություններն են (սրանցում կան փաստեր ու դրվագներ, որոնք միայն ես եմ արձանագրել), հետո պետք կգան սերունդներին: Իմ նպատակն է եղել գրի առնել կորչող պատմությունները: Ամբողջ կյանքում գյուղից գյուղ շրջելով` զրուցել եմ մեծահասակների հետ, գրի առել: Իմ ֆիլմերով, գրքերով, լրագրողական հոդվածների միջոցով կարողացել եմ նպաստել մեր պատմության պահպանման գործին:
Զրուցեց ՆԱԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԸ
