www.eter.am

#17 (883) 28. 04. 11

ՍՈՎՈՐՈՒՄ ԵՆՔ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԻ ՓՈՂՈՑՆԵՐԻ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԸ

Երբ փոքր էի, եւ հորս հետ մեքենայով Երեւան էինք գալիս, նրան հանգիստ չէի տալիս իմ հարցերով: Ամենից ավելի ինձ հետաքրքրում էին երեւանյան փողոցների անվանումները. «Հայրիկ, սա ո՞ր փողոցն է, ո՞ւմ անունն է կրում»: Հայրս մեղմ ու համբերատար ժպտում էր եւ պատասխանում հարցերիս: Լինում էին դեպքեր, երբ նա եւս մի պահ մոռանում էր փողոցի անվանումն ու ասում նախկին անունը: Ես էլ ուշադրությամբ լսում էի ու փորձում լավ հիշել փողոցների անվանումները, որպեսզի մի օր, երբ մենակ գամ Երեւան, կարողանամ հեշտությամբ կողմնորոշվել, տուն վերադառնալ: Այդ օրերից անցել է 5-6 տարի: Ես ավարտել եմ դպրոցն ու սովորում եմ Երեւանի պետական համալսարանում: Քաղաքում կողմնորոշվելու համար ինձ եւ ինձ նման մարզերից եկած հարյուրավոր ուսանողներին շատ են օգնում յուրաքանչյուր խաչմերուկում տեղադրված գեղեցիկ ցուցանակները, որոնց վրա նշված են հատվող փողոցների անվանումները: Ուրախալի է, որ ցուցանակները երկլեզու են, հասկանալի թե մեզ, թե մեր երկիր ժամանող զբոսաշրջիկների համար: Այդ ցուցանակների հուշումներից օգտվելով` նրանք հեշտությամբ կարող են հասնել իրենց ուզած վայրը, դրա հետ մեկտեղ կարող են որոշակի պատկերացում կազմել մեր մշակութային գործիչների մասին:

Եվս մի կարեւոր հանգամանք. տարեցները, ավագ սերնդի ներկայացուցիչները շատ հաճախ չեն հիշում քաղաքի փողոցների այժմյան անունները: Փոխարենը լավ հիշում են խորհդային Երեւանի փողոցների անունները: Այդ ցուցանակները նրանց էլ են օգնում խուսափելու անճշտություններից, մտապահել նոր անվանումները: Հետաքրքրասեր փոքրիկները նույնպես, առանց իրենց ծնողներին տանջելու, կարող են կարդալ եւ ինքնուրույն ճանաչել իրենց հարազատ քաղաքը:

Ամիսներ են անցել այն օրից, երբ մայրաքաղաքի փողոցներում հայտնվեցին այդ ցուցանակները, բայց դրական կարծիքներ մինչեւ հիմա էլ լսվում են: Լսվում են նաեւ ափսոսանքի խոսքեր, որ ցուցանակները Երեւանի ոչ բոլոր համայնքներում են տեղադրված: Ծայրամասերում էլ սպասում են նման բարեփոխումների:

ԼՈՒՍԻՆԵ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

www.eter.am

#17 (883) 28. 04. 11

ԱՆՑՈՒԴԱՐՁ

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԱՀՆԵՐԹ-ԱՃԵՄՅԱՆ. «ԴՌԱՆ ԹԱԿՈՑԸ»

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ԿԿԱՐԴԱ ՆԱԵՎ ԻՍՊԱՆԱԼԵԶՈՒ ԸՆԹԵՐՑՈՂԸ

Մեկ տարի առաջ Հայաստանում`

Ցեղասպանության թանգարան ինստիտուտում, կայացավ Մարգարիտ Աճեմյան-Ահներթի «Դռան թակոցը» գրքի (հայերեն) շնորհանդեսը: «Դռան թա

կոցը» հեղինակի մոր` 1900 թվականին Արեւ

մտյան Հայաստանի Սեբաստիա նահանգի Ամասիա քաղաքում ծնված, 1915 թվականին թուրք ոճրագործների իրականացրած հայկական ջարդերի ականատես Եսթեր Միներաճյանի կյանքի իրական պատմությունն է: Օրերս Մեխիկոյի Հոլոքոսթին նվիրված թանգարանում կայացավ Մարգարիտ Աճեմյան-Ահներթի գրքի իսպաներեն թարգմանության շնորհանդեսը: Գրքի լույս ընծայման առիթով տիկին Ահներթին հրավիրել էին հեռուստահարցազրույցի: 45-րոպեանոց հարցազրույցի ընթացքում նա խոսել է հայերի ցեղասպանության մասին: Նշենք նաեւ, որ 2007-ին գիրքը լույս էր տեսել անգլերենով եւ ԱՄՆ-ի գրքի փառատոնում հաղթող ճանաչվել «Տարվա լավագույն գիրք» անվանակարգում: 2008-ին Նյու Յորքի ամենամյա տոնավաճառում այն ճանաչվել է «Լավագույն պատմական հուշագրություն»: Շուտով պատրաստ կլինի նաեւ գրքի ռուսերեն թարգմանությունը: Շնորհանդեսը նախատեսվում է Մոսկվայում:

ԱՄԵՐԻԿԱՀԱՅ ԵՐԵԽԱՆԵՐՆ ԻՐԵՆՑ ԵՐԱԶՆԵՐՈՒՄ ԱՊՐՈՂ ՀԱՅՐԵՆԻՔՆ ԵՆ ՊԱՏԿԵՐԵԼ

Օրերս մանկական ստեղծագործության թանգարանում առանձնահատուկ տոն էր: Ամերիկաբնակ հայ երեխաներն իրենց նկարազարդ կարոտներն էին ուղարկել հայրենիք: «Տարիներ առաջ, երբ Հենրիկ Իգիթյանի հետ Լոս Անջելեսում էինք, այցելեցինք մեր գործընկեր Վլադիմիր Աթանյանի նորաբաց գեղարվեստի դպրոց: Շատ ուրախացանք, որ Ամերիկայի հայ համայնքը երեխաների համար նախատեսված գեղարվեստական դաստիարակության այդպիսի կենտրոն ունի: Իհարկե, այն ժամանակ դեռ երեխաները քիչ էին, եւ կենտրոնը փոքր էր, բայց հիմա նրանք մե¯ծ արդյունքի են հասել: Տարիներ առաջ պայմանավորվեցինք համագործակցել, ասացինք, որ երբ արդեն որոշակի հաջողություններ արձանագրվեն,Երեւանում` մանկական պատկերասրահում, կկազմակերպենք իր սաների աշխատանքների ցուցադրությունը: Այսօր մանկական պատկերասրահում ցուցադրվում է 6-16 տարեկան ամերիկահայ երեխաների շուրջ100 աշխատանք»,- հայտնեց մանկական ստեղծագործության թանգարանի տնօրեն Արմենուհի Հարությունյանը: Չնայած երեխաներից շատերը չեն էլ եղել Հայաստանում, բայց կարողացել են հայկական նկարչությանը բնորոշ տաք ու անուշ գույներով պատկերել իրենց երազանքներում ապրող հայրենիքը, Հայաստան աշխարհի բերքն ու բարիքը, ճարտարապետական, մշակութային կոթողները, տոները, ավանդույթները, պատկերել են մեր Էպոսի ու ժողովրդական հեքիաթների հերոսներին, նկարել մեր միջնադարյան վարպետներիաշխատանքներից ներշնչվելով: «Երեխաներից շատերի տատիկներն ու պապիկները, բարեկամները Հայաստանում են ապրում, եւ պատկերացրեք, թե սրտի ինչ թրթիռով էին բացման օրը եկել փնտրելու, տեսնելու իրենց թոռնիկների, փոքրիկ բարեկամների աշխատանքները»,- ասում է Արմենուհի Հարությունյանը եւ հայտնում, որ նմանատիպ համագործակցություն կլինի նաեւ Բեյրութի, Կիպրոսի եւ այլ սփյուռքահայ համայնքների հետ:

Ստեֆանի Գրիգորյան, 11տ., «Նռնենու տակ»

Առլետա Ջամշիդյան, 12տ., «Պարող Նռները»

Ալլեն Դիշիգրիկյան, 13տ., «Սա Հայաստանն է»

Ալիք Ալեքսանյան, 14տ., «Ծիրանի ծառի տակ»

Դավիթ Մալխասյան, 10տ., «Մհեր ու Մսրա Մելիք»

Արշալույս Գառլանյան, 16տ., «Սբ.Մարիամը մանկան հետ»

Սառա Ալաջաջյան, 9տ., «Կարապի լիճ»

www.eter.am

#17 (883) 28. 04. 11

ԻՆՉ ԼԱՎ Է, ՈՐ...

ԿՈՄԻՏԱՍԸ «ՇԱՆԹԻ» ԵԹԵՐՈՒՄ

Օրերս կայացավ «Շանթ» հեռուստաընկերության «Իքս ֆակտոր» նախագծի 9-րդ գալա համերգը Սրբուհի Սարգսյանի, Արծրուն Խանգելդյանի, Վրեժ Կիրակոսյանի եւ GigaBeat խմբի մասնակցությամբ: Այս անգամ համերգի առաջին հատվածում մասնակիցները պետք է կատարեին Կոմիտասի գործերից: Հետաքրքիր է, որ օրեր առաջ PR-ի մասնագետ ընկերներիցս մեկի հետ հենց հայ ազգային երաժշտության պրոպագանդայի մասին էինք զրուցում, ու Հայկն առաջարկում էր, որ հին երգերը նոր մատուցմամբ կրկին ասպարեզ բերվեն… «Շանթ»-ի նախագծում հենց այդպես էին վարվել: Կոմիտասը նոր մատուցմամբ յուրօրինակ մեկնաբանություն էր ստացել: Արծրունը «Կռունկ» երգեց, Վրեժը ներկայացավ «Հորովելով»: Այս կատարման մասին ժյուրիի անդամ Գարիկն ասաց. «Մենք տեսանք երգի ճանապարհը, որ արտերից գալիս մեզ է հասնում, մենք զգացինք աշխատավոր մարդու ներկայությունը…»: Առանձնակի սպասում էի GigaBeat-ի ելույթին: Անսովոր էր իրենց ուրույն երգելաոճն ունեցող այս տղաներին տեսնել հայկական տարազով ու Կոմիտասի երգերը ներկայացնելիս: Իրենց համարի առաջին հատվածում տղաները «Սոնա յար» երգեցին, իսկ երկրորդ մասում` «Կաքավիկը»: Սրբուհին էլ հանդես եկավ «Լելե յամանով»: Մեզանում տարածված է ժողովրդական այս երգի «Դլե յաման» տարբերակը եւ այլ մշակումներ, որոնք լսում ենք երգչուհիներ Ֆլորա Մարտիրոսյանի, Նունե Եսայանի կատարմամբ: Ուշագրավ էր նաեւ «Հայ սուպերսթար» նախագծի մասնակից Ռաիսայի ռոքային մատուցումը, բայց, ինչպես ժյուրիի անդամ Նաիրա Գյուրջինյանը նկատեց, Սրբուհու կատարումն առանձնանում էր: Հաճելի էր հայկական հեռուստատեսության սերիալային, ռաբիսային ու թոքշոուային միջավայրում մի ժամ ազգային երաժշտություն լսել, շվիի ձայն, նաեւ ժամանակակից, հետաքրքիր նոր լուծումներով կոմիտասյան երաժշտություն:

ՆԱԻՐԱ ԹՈԽՍԱՆՑ

www.eter.am

#17 (883) 28. 04. 11

ՀԱՄԲՈՒՐՎԵԼ ԿԼՈՐ ՏԱՐԻ՞Ն

Հայկական բացատրական բառարաններում «համբույր» բառը բացատրվում է որպես շուրթերի հպումը մեկին կամ մի բանի` իբրեւ փաղաքշանքի, սիրո նշան:

Կար ժամանակ, երբ ասպետները միմյանց դեմ էին դուրս գալիս, իրենց ուժերն էին չափում`գեղեցկուհու մեկ համբույրին արժանանալու համար: Շատերը հեռավոր արշավանքների ժամանակ իրենց սիրելիի համբուրած թաշկինակը պահում էին սրտին մոտ` որպես սրբազան մասունք: Ժամանակները փոխվել են… Այսօր սիրահարները համբուրվում են առանց օտար հայացքներից կաշկանդվելու` աշխարհին ի տես: Հոգեբանները, մասնագետները պնդում են, որ համբույրը դրական լիցքեր է հաղորդում, բարերար ազդեցություն թողնում առողջության վրա: Միջազգային հանրությունը օրացույցում հատուկ համբույրի օր է առանձնացրել: Նույնիսկ Գինեսի ռեկորդների գրքում գրանցվում են մի քանի ժամ շարունակվող ամենաերկար համբույրները: Բայց այսօր ես ուզում եմ խոսել համբույր-ողջույնի մասին: Շատ ազգերի ներկայացուցիչներ միմյանց հանդիպելիս ու բարեւելիս անպայման այտերը հպում են միմյանց կամ համբուրում են դիմացինի այտը երկու, երեք, նույնիսկ չորս անգամ: Սա, իհարկե, երկար բաժանումից հետո հանդիպելու դեպքում: Այսօր, սակայն, պարտադիր համբուրվում են ամեն օր իրար տեսնող ընկեր-ընկերուհիները: Արտասահմանցի ծանոթներիցս մեկը, որ առաջին անգամ էր եկել Հայաստան, ամենուրեք տեսնելով անընդհատ համբուրվող աղջիկների ու տղաների, զարմացած փորձեց պարզել` այդպես միմյանց ողջունելը ավանդո՞ւյթ է, պապենական սովորո՞ւյթ: Դժվարացա բացատրել, քանի որ ինքս էլ հստակ չգիտեմ` ամեն առիթով, անգամ անառիթ համբուրվելը որքանով է հին հայկական սովորություն: Ինչո՞ւ հանկարծ այս երեւույթն այսքան արմատացավ ու դարձավ բնական, սովորական մի բան: Եթե համբույրների առատությունը մարդկանց` միմյանց հանդեպ տածած անսահման սիրո ու հարգանքի գրավական լիներ, էլի կարելի էր հասկանալ: Բայց ինքս եմ հաճախ տեսել, թե ինչպես րոպեներ առաջ համբուրվող տղաները չնչին առիթով սկսել են վիճել, ոչ միայն ձայն, այլեւ ձեռք բարձրացրել իրար վրա:

Բակում, դպրոցներում, համալսարաններում, այգիներում, ամեն-ամեն տեղ ականատեսն ենք լինում ամեն օր միմյանց հանդիպող, մտերմիկ սուրճի սեղանի մոտ բամբասող աղջիկների, իրենց ընկերությունը «ախպերություն» կոչող տղաների համբույրների տեսարանների: Հատկապես «ճոխ» է տղաների ողջագուրման տեսարանն ու արարողակարգը. ուժեղ ձեռքսեղմում, աղմկոտ համբույր:

Այս կարգի համբույրների տհաճ տպավորությունը շատերն են փաստում, նույնիսկ իրենք` համբուրվողները, բայց շարունակում են համբուրվել: Սովորույթի ուժով:

Կարծում եմ` հասել է կլոր տարին համբուրվելու, միմյանց անիմաստ համբույրով ողջունելու սովորույթից հրաժարվելու ժամանակը:

ԳՐԻԳՈՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

www.eter.am

#17 (883) 28. 04. 11

ԻՆՉՆ Է ԻՆՁ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ...

ԿՐԹՎԵ՞Լ, ԹԵ՞ ԿՈՓՎԵԼ…

Դպրոցներում տիրող «կարգուկանոնը» շատերին է մտահոգում: Վերջերս աշակերտների կյանքում տեղ գտած որոշ աղմկահարույց դեպքեր լուսաբանվեցին զանգվածային լրատվամիջոցներում, բայց լուծում պահանջող խնդիրներ, հատկապես ավագ դպրոցում, կարծում եմ, կան: Այդ խնդիրները միայն կրթական ծրագրերին չեն առնչվում, թեպետ դասագրքերի մակարդակի մասին շրջանառվող խոսակցությունները նույնպես խորհելու տեղիք են տալիս: Համաձայնեք` երբ տարբեր դպրոցներից դեռահասներին հավաքում են մեկ տանիքի տակ, ապա կարգուկանոն պահպանելն այնքան էլ հեշտ չէ: Այժմ շատ ավագ դպրոցներում կարելի է ականատես լինել այսպիսի պատկերի. առավոտյան 9-ից մինչեւ13-ը հերթապահող մի քանի ոստիկան, կողպված դուռ, որը բացվում է տնօրենի թույլտվությամբ (դրսից անծանոթ մարդիկ չգան), ամեն օր մի քանի միջադեպ` վեճ, կռիվ, ծեծկռտուք, որոնց երբեմն միջամտում են ուսուցիչները, ծնողները… Ժամանակ առ ժամանակ ոստիկաններին հաջողվում է կանխել որոշ վեճեր, բայց միջադեպերն անպակաս են: Դասավանդվող առարկաներից բացի ի՞նչ են սովորում այն երեխաները, որոնց բաժին են հասնում առաջին հարկի հեռավոր անկյունում ծվարած դասասենյակները: Աշակերտական նստարանին վերջերս հրաժեշտ տվածները միաբերան կպատասխանեն. «Պատուհանների տակ ընթացող «պարզաբանումներին» բնորոշ բոլոր արտահայտությունները»: Հիշեցնեմ մի քանիսը. «Արա, արա, հլը հոպ», «Ընգեր, յանի դու ո՞վ ես», «Կարող ա միամիտ չափալախ ուտե՞ս», որոնց հաճախ հաջորդում են քաշքշուկն ու տուրուդմբոցը: Երեխաները կրթվո՞ւմ են, թե՞ «կոփվում» են: ԿԳ նախարարությունը դասապրոցեսի նոր մեթոդներ է մշակում: Գուցե պետք է սկսել արատավոր երեւույթների դեմ պայքարելո՞ւց:

ԱԼԻՆԱ ԽԱԼԱԹՅԱՆ