12.07.2011
ԻՆՉՆ Է ԻՆՁ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ
«ԱՐԻ ՏՈՒՆ». Ո՞ՐՆ Է ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ
Ամիսներ առաջ Հակոբ Հակոբյանի հետ հարց
ազրույցի ժամանակ մեծանուն նկարիչը մի դիտարկում արեց. «Սխալ է, երբ մենք սփյուռքահայ ենք անվանում ե°ւ այն մարդկանց, որոնք երկրի սոցիալ-տնտեսական պայմաններում ապրել չկարողանալով կամ ավելի բարեկեցիկ կյանքի ձգտումներ, այլեւայլ նպատակներ հետապնդելով` լքել են Հայաստանը, ե°ւ նրանց, ովքեր ճակատագրի բերումով 1915 թվականին Թուրքիայից վտարանդված կամ ցեղասպանված հայերի ժառանգներն են եւ գաղթի հետեւանքով են հայտնվել արտերկրում: Այսօր կա հայոց սփյուռքի երկու տեսակ, եւ դրանք միմյանց հետ շփոթել ու բոլորին միանշանակ սփյուռքահայ անվանելը ճիշտ չէ»: Վարպետի ասածի իմաստը գործնականում զգացի, երբ վերջերս առիթ ունեցա շփվելու «Արի տուն» ծրագրի շրջանակներում Հայաստան ժամանած սփյուռքահայ երիտասարդների հետ:
1988-ի շարժման առաջին օրերից մինչեւ զինված պայքար ու հաղթանակ, այսօր եւս սփյուռքահայությունը համատեղ պայքարում է Հայոց դատի, Արցախյան հիմնահարցի, Ջավախքի ու Նախիջեւանի խնդիրների արդար լուծման համար: Տարիներ առաջ տասնյակ երիտասարդներ սփյուռքից վրեժի կանչով համախմբվեցին հայրենի երկրում` միասնաբար պայքարելու թշնամու դեմ, այն թշն
ամու, որի արյունարբու յաթաղանից փրկված նրանց պապերը հայտնվեցին հայրենի երկրից հեռու` հայրենիքի հավերժական կարոտը սրտներում: Այդ կարոտն էր, որ, որդուց որդի փոխանցվելով, նրանց ժառանգներին հայրենիք բերեց` պայքարելու իրենց եղբայրակիցների կողքին ու ազատագրելու հայրենի հողի մի մասը: Նրանք, ովքեր գալ չէին կարող, ամեն կերպ օգնեցին հարազատ երկրին` զենք ու զինամթերք, դեղորայք եւ կռվի համար անհրաժեշտ այլ տեսակի օժանդակություն հասցնելով Արցախ: Այսօր, ահա, նրանց շառավիղները կրկին հարազատ բնօրրանում են:
ՀՀ սփյուռքի նախարարության «Արի տուն» ծրագրի շրջանակներում Հայաստան ժամանած պարմանի-պարմանուհիները հուլիսի 22-ին այցելեցին Եռաբլուր պանթեոն` իրենց հարգանքի տուրքը մատուցելու հայրենի երկրի ազատությանն իրենց կյանքը նվիրաբերած ազատամարտիկների շիրիմներին: Ապա եղան Ծիծեռնակաբերդում, իսկ կեսօրին այցելեցին հայոց բանակի զորամասերից մեկը, որտեղ ծանոթացան հայ զինվորի առօրյային, հայկական զրահատեխնիկային եւ ճաշեցին զինվորական ճաշարանում:
Լիբանանից, Սիրիայից, Թուրքիայից, Չեխիայից, Ռուսաստանից, Ֆրանսիայից, Վրաստանից… հայկական գրեթե բոլոր գաղթօջախներից ժամանած պատանիների հետ մի քանի ավտոբուսներով ուղեւորվեցինք հերթական շրջագայության: Ես հայտնվեցի այն ավտոբուսում, որի ուղեւորների մեծ մասը Վրաստանից եւ Ռուսաստանից ժամանած մեր հասակակիցներն էին: Ամբողջ ճանապարհին նրանք միմյանց հետ հաղորդակցվում էին միայն ռուսերենով: Երբ փորձեցի միջամտել նրանց խոսակցությանն ու հետաքրքրվեցի, թե ինչու հայրենիքում հայերեն չեն խոսում, պատասխանեցին, որ ռուսերենով հաղորդակցվելն ավելի հեշտ է: Պարզեցի նաեւ, որ նրանց մի մասն էլ պարզապես չի տիրապետում հայերենին, մեկի հայրն է ազգությամբ ռուս, մյուսի` մայրը, եւ միայն վերջին մի քանի ամիսներին է, որ որոշել են հայերեն սովորել: Իհարկե, նույնը չեմ կարող ասել լիբանանահայ եւ սիրիահայ պատանիների մասին, որոնք, ինչպես պարզվեց Եռաբլուր այցի ժամանակ, ճանաչում էին, գիտեին մեր հերոս ազատամարտիկներին, ծանոթ էին Արցախի պատմությանը, Ծիծեռնակա
բերդում էլ պատմեցին դրվագներ ցեղասպանությունից: Արփին, օրինակ, պատմեց, թե ինչպես իրենց պապիկը երեք տարեկան հասակում Սասունից գաղթի հոսանքով հասել է Սիրիա, եւ մինչեւ այսօր էլ նրանց գերդաստանն ապրում է այնտեղ: Այս պատանիների միջեւ ակամա անցկացրած համեմատությունը օգնեց հասկանալու, թե ինչ նկատի ուներ մեր անվանի նկարիչը: Մի հետաքրքիր բան եւս պարզեցի ինձ համար. այդ օրը «Արի տուն»պետք է այցելեր նաեւ հայկական որեւէ զորամաս` ծանոթանալու զինվորի առօրյային: Թուրքիայից ժամանած պատանիները, սակայն, ասացին, որ իրենք չեն ցանկանում մտնել զորամաս: Փորձեցի կազմակերպիչներից ճշտել` ինչո՞ւ: Նրանք հստակ պատասխան չունեին, ասացին, որ, հավանաբար, այնտեղ` Թուրքիայում, հետո խնդիրներ են ունենում: Այնինչ պատանիների հետ զրույցի ընթացքում պարզեցի, որ կառավարության հետ կապված ոչ մի խնդիր իրա
կանում չկա: Պարզապես իրենք ցանկություն չունեն զորամաս մտնելու, շփվելու զինվորների հետ ու զենքեր տեսնելու: Նրանք ասացին, որ դեմ են զինված ցանկացած բանի, որ պատերազմը, բանակը չարիք են եւ այլն: Փորձեցի Եռաբլուր պանթեոն տանող ճանապարհին զրուցել պատանիներից մեկի հետ, բացատրեցի, որ երբ Արցախյան ազատամարտի տարիներին մենք օժանդակության կարիք ունեինք, սփյուռքը մեր կողքին էր: Եվ միասնական պայքարի շնորհիվ էր, որ այսօր ազատագրված Արցախ ունենք: Սակայն իմ փաստարկները զուր անցան: Պատանին շարունակեց պնդել, որ դեմ է պատերազմին: Արդյոք «Արի տուն» ծրագրի նպատակը սփյուռքահայ պատանիների համար հայրենիքում ուղղակի էքսկուրսիաներ կազմակերպե՞լն է:
Ն.Հ.
ԱՄԱՌԱՅԻՆ ՏԱՊԸ, ԱՐԱԳ ՍՆՈՒՆԴՆ ՈՒ ՄԵՐ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ
Ամառային շոգը էլ ավելի ալարկոտ է դարձնում մեզ, ու նախապատվություն ենք տալիս արագսննդին: Հանգստյան տներում, Սեւանի ափին, մեր երկրից դուրս` Բաթումում ու Քոբուլեթում նախընտրում ենք սնվել ճաշարանային ուտեստներով, ծովափնյա սննդի կետերում, որոնց առաջարկած սննդի անվտանգությունը մեր առողջության համար ոչ ոք չի երաշխավորում: Այս օրերին անգամ սուպերմարկետներում կարելի է պահպանության ժամկետն անցած կամ դեռ ժամկետի մեջ, բայց թթված կաթնամթերք կամ ոչ թարմ ուտելիք գտնել: Այնպես որ, աշխատանքի, պարապմունքի կամ այլ տեղ շտապելիս խանութից մի բան արագ գնել-ուտելուց առաջ ուշադրություն դարձրու` ինչով ես սնվում:
Բոլորը գիտեն արագ սննդի վնասակարության մասին, սակայն տարեցտարի այդպիսի սնունդ օգտագործողների թիվը ոչ միայն չի պակասում, այլեւ աճում է: Բա մարդ ինչպես կարող է անտարբեր անցնել անուշ բուրող խորտիկների կողքով, երբ սոված է եւ տնից բավական հեռու:
Արագ սննդի արդյունաբերության սկիզբը դրվեց Ամերիկայում 1920-ական թվականներին: 1921թ. Կանզասում բացվեց White Castle ընկերությունը, որի ֆիրմային ուտեստը դարձավ համբուրգերը: 1940-ականներին White Castle-ն մրցակիցներ ձեռք բերեց, որոնցից ամենածանրակշիռը McDonald’s-ն էր: Հետագայում արագ սննդի սպասարկման հաստատությունները մեծ արագությամբ տարածվեցին ինչպես ողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում: Արագ սնունդը կամ ֆասթֆուդը մասնագիտացված հաստատությունների առաջարկած ուտեստների տեսականին է, իսկ ՙֆասթֆուդ՚ եզրը նեղ իմաստով նշանակում է այնպիսի սնունդ, որը կարելի է արագ պատրաստել, իսկ հաճախորդին` արագ ստանալ դա:
Այժմ` ֆասթֆուդի վնասակարության մասին. արագ սննդի օգտագործումից մաշկը կարող է մազակալել: Այսպիսի սննդի պարբերաբար օգտագործումը հանգեցնում է հիպերտոնիայի, օրգանիզմի դիմադրողականության անկման, այլեւայլ խնդիրների: Այնուամենայնիվ, մարդիկ ժամանակի սղության պատճառով զանց են առնում այս վտանգները: Գայթակղում է, թերեւս, նաեւ արագ սննդի մատչելիությունը: Հեռավոր 70-ականներին ամերիկացիներն արագ սննդի վրա ծախսում էին տարեկան 6 մլրդ դոլար, այժմ` գրեթե կրկնակի: Այսինքն` ավելի շատ, քան բարձրագույն կրթությանը, համակարգիչներին եւ ավտոմեքենաներին, գրքերին, տեսաերիզներին, ձայներիզներին, ամսագրերին ու թերթերին հատկացվող գումարը` միասին վերցրած:
Արագ սնունդ, գեղեցկություն եւ առողջություն. սրանք իրար միանգամայն հակասում են, ինչը հաստատում է նաեւ այն փաստը, որ ԱՄՆ-ի` արագ սննդի մեծագույն սպառողի, բնակչության 61 տոկոսն արդեն տառապում է ոչ թե ավելորդ քաշից, այլ ճարպակալումից:
Այնուամենայնիվ, ողջ օրը դրսում անցկացնելու դեպքում չենք կարող ամբողջովին հրաժարվել ՙՏաշիրում՚, ՙՌոստիկսում՚, ՙAFS՚-ում, ՙSFS՚-ում կամ արագ սննդի մոտակա որեւէ այլ կետում սնվելուց: Սակայն հետագա խնդիրները փոքր-ինչ մեղմելու համար առաջարկվող տարբեր չափերի սենդվիչներից, համբուրգերներից ու պիցցաներից նախապատվությունը տվեք ամենափոքրին: Կամ ընտրեք հնարավորինս անվնաս սնունդ. ասենք` կարտոֆիլի ֆրիի փոխարեն պատվիրեք առանց սոուսի աղցաններ: Պատվերին ավելացրեք մրգեր եւ յոգուրտ:
ԳՐԻԳՈՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Հ.Գ.- Նկատի առեք, վտանգավոր է հատկապես գետնանցումներում տեղակայված սննդի կետերից օգտվելը:
