www.eter.am
ՇԱՎԱՐՇ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ. ՄԻԱԿ ՕՊԵՐԱՏՈՐԸ, ՈՒՄ ՀԱՋՈՂՎԵԼ ԷՐ ՏԵՍԱԳՐԵԼ ՇՈՒՇԻԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒՄԸ
Շավարշ Վարդանյանն այն եզակի լրագրող-օպերատորներից է, ովքեր մեր ազատագրական պայքարի տարիներին չերկնչեցին մեկնել Արցախ, լինել հայ զինվորի, հայ մարտիկի կողքին, արձանագրել ու տեսագրել նրա մարտական սխրանքի ուղին, որ ի պահ հանձնեն սերունդներին: Նա այն մարդկանցից է, ովքեր հայի արդար պահանջը լսելի էին դարձնում գերտերություններին, ովքեր իրենց տեսանյութերով համայն աշխարհին պատմում էին հայության պայքարի մասին: ՀՀ կառավարության կողմից Շավարշ Վարդանյանը պարգեւատրվել է «Արիության համար» մեդալով, ՀՀ պաշտպանության նախարարության կողմից` «Մարշալ Բաղրամյան» մեդալով եւ անվանական զենքով: ԼՂՀ կառավարության կողմից պարգեւատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով, իսկ ՀՀ մշակույթի նախարարության կողմից` «Ոսկե» մեդալով: 1992-ին պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի առաջարկով հայոց նորաստեղծ բանակում հիմնադրել է մամուլի եւ լրատվության վարչությունը` մինչեւ 1995-ը աշխատելով որպես վարչության պետի տեղակալ: Այս շաբաթ մեր խորագրի հյուրը ռեժիսոր, օպերատոր Շավարշ Վարդանյանն է:
-Ծնվել եմ Գյումրիում: Դպրոցն ավարտելուց հետո ծառայել եմ խորհրդային բանակում, այնուհետ ընդունվել եմ Երեւանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտ, բայց զգում էի` ինձնից դերասան դուրս չի գա: Ուսումս կիսատ թողեցի, մեկնեցի Մոսկվա: 1977-1982թթ. սովորեցի Մոսկվայի համամիութենական կինոինստիտուտի կինոօպերատորական ֆակուլտետում: Վերադարձա Հայաստան: Հիշում եմ` ռուսական «Լենֆիլմ» կինոստուդիայի նկարահանող խումբը մեզ մոտ էր, նկարահանումներ էին անում: Գնացի, ծանոթացա նրանց հետ, ընկերացա: Ինձ իրենց հետ Լենինգրադ տարան: Սկզբում որպես բանվոր էի աշխատում, հետո որպես լուսավորող, աստիճանաբար մտերմացա օպերատորների ասիստենտների հետ ու նրանցից շատ բան սովորեցի` ժապավեն լիցքավորել, աշխատել տեխնիկայի հետ եւ այլն: Մի անգամ, երեւի իմ բախտից էր, օպերատորներից մեկի ասիստենտը հիվանդության պատճառով բացակայում էր, ես նրան փոխարինեցի, եւ այդպես սկսվեց իմ մասնագիտական կարիերան: Որոշ ժամանակ այնտեղ աշխատելուց հետո վերադարձա Հայաստան: Միմյանց հետեւից նկարահանվեցին բազմաթիվ ֆիլմեր` «Ձնծաղիկներ եւ էդելվեյսներ» (1981թ., գֆ, օպերատոր), «Ամենատաք երկիրը» (1982թ., գֆ, բեմադրող օպերատոր), «Կտոր մը երկինք» (1982թ., գֆ, օպերատոր), «Ճանապարհ դեպի Սասունցի Դավիթ» (1987թ., գֆ, բեմադրող օպերատոր) եւ այլն:
-Բայց աստիճանաբար թեման փոխվեց:
-1988-1990 թվականներին բոլորիս կյանքը փոխվեց: Ով ինչ անում էր` պետք է կապված լիներ Արցախի կամ Հայաստանի անկախացման հետ: Հայրենիքը բոլորիս օգնության կարիքն ուներ, եւ ամեն ոք անում էր այն, ինչ կարող էր. մեկը զենքով էր կռվում, կանայք թիկունքն էին պահում, մտավորականությունը հոդվածներ էր հրապարակում, գրքեր տպագրում, ժողովրդին պայքարի ոգի ներարկում, իսկ մենք` օպերատոր, ռեժիսոր, լրագրող…, պատմության համար արձանագրում էինք այն, ինչը հետո պետք է վկայությունը դառնար մեր արդարացի պայքարի: 1988-ից մինչեւ 1994-ի մայիսը` զինադադարի հռչակումը, ակտիվորեն մասնակցել եմ Արցախի համար մղվող ազատագրական պայքարին: Եղել եմ Արցախյան հերոսամարտի թեժ կետերում` նկարահանել եմ 1000 ժամից ավելի պատմափաստավավերագրական կադրեր, որոնք պատկերում են իր հողի անկախության համար պայքարող ազատատենչ հայի իսկական կերպարը, պատմում մեր ժողովրդի ոգու ուժի ու տոկունության մասին: Այդ կադրերը, իբրեւ յուրօրինակ մասունք, հետագա սերունդներին կհիշեցնեն հերոսամարտի եւ հայրենիքի ճակատագրով տոչորվող մարդկանց կյանքն ու պայքարը, նրանց կատարած սխրանքները: Այս ամենն ամփոփվել է նաեւ մի շարք հեղինակային եւ այլ ֆիլմերում` «Հայաստան», «20 օր Արցախում», «Ցեղի կանչը», «Սպիտակ արջը», «Վկայություն», «Թիրախ», նաեւ` «Հենման կետ», «Թատերական հրապարակ», «Պարետային ժամ», «Ղարաբաղյան շարժում», «Շրջափակում»:
-Դուք այն եզակի օպերատորն էիք, ում հաջողվել էր տեսագրել Շուշիի ազատագրման բացառիկ կադրերը: Փաստորեն Շուշին յուրովի ՞ էինք ուզում նվաճել` տեսախցիկներո ՞ վ:
-Արդեն գիտեինք, որ նախատեսվում է Շուշիի ազատագրման օպերացիան: Պայմանավորվել էի մի քանի գործընկեր օպերատորների հետ, որ մի քանի կողմից նկարահանենք հարձակումը, մերոնց մուտքն ու բերդաքաղաքի ազատագրումը. չէ ՞ որ դա պատմական աննախադեպ իրողություն էր դառնալու, սերունդների համար անչափ կարեւոր ժառանգություն: Ոմանք համաձայնեցին իմ` փոքր-ինչ խենթ թվացող առաջարկի հետ, ոմանք վախեցան` դժվար կլինի գրոհի ընթացքում տեսախցիկ միացնել ու տեսագրել… Հետո, երբ գործողությունը պսակվեց մերոնց հաղթանակով, պարզվեց, որ միայն ես եմ նկարել… Անգամ նրանք, ովքեր խոստացել էին օգնել, ուղղակի լքել էին իրենց «դիրքերը»: 18 տեսաերիզ նկարել էի, 36 ժամ չէի հեռացել տեսախցիկից: Ցավոք, ինքնաթիռը, որով տեսանյութերն էինք տեղափոխում, պայթեցրին: Ահա թե ինչու հիմա այդ կադրերը չկան: Այդ իրադարձությունների ժամանակ ծանր վիրավորվեցի: Սակայն ապաքինվելուց անմիջապես հետո մեկնեցի ճակատ, այս անգամ որդուս հետ` Ֆիզուլի, Հորադիզ… Այդ ժամանակ արդեն աշխույժ աշխատում էր ՊՆ լրատվության վարչության «Զինուժ» ծրագիրը: Եթեր էին հեռարձակվում իմ եւ ընկերներիս տեսագրությունները, մեր պատրաստած հաղորդումները` ազատամարտիկների, ազատագրված տարածքների մասին, ցուցադրվում էին տեսանյութեր առաջին գծից եւ այլն: Մենք դարձել էինք Արցախի նոր պատմության վավերագրողները…
Անցան տարիներ, շատ ու շատ զինվորականների նման ես էլ անցա կենսաթոշակի ու թողեցի զինվորական գործը, բայց քանի դեռ ուժ ու ավյուն ունեմ, ծառայելու եմ հայրենիքիս: Զբաղվում եմ երիտասարդ օպերատորների կրթությամբ: Երեւանի թատրոնի եւ կինոյի ինստիտուտում դասավանդում եմ «Կինոօպերատորական գործ» առարկան:
-Պարոն Վարդանյան, թերեւս այն տարիներին Հայաստանում եւ Արցախում յուրաքանչյուրը յուրովի, իր ուժերի ներածին չափով նպաստել է ընդհանուր գործին: Դուք էլ նշանակալի ավանդ ունեք հայոց բանակի կազմավորման, մեր անկախության ձեռքբերման գործում: Ի՞նչ կմաղթեք 2012-ին իր կազմավորման 20-ամյակը տոնող մեր բանակին:
-Ֆիզիկական մեծ ուժ, առողջ հոգի, ոգեղեն ամրություն: Ես հայ մայրերին ու քույրերին կոչ եմ անում չպատսպարել, չթաքցնել իրենց որդիներին, եղբայրներին սեփական երկրից: Ես պահեմ, դուք պահեք, բոլորս հրաժարվենք զենք վերցնելուց, իսկ ո ՞ վ պետք է մեզ պահի: Մեզանից յուրաքանչյուրը պարտավոր է կատարել հայրենիքի հանդեպ իր պարտքը: Երեխան` դեռ նորածին, արդեն զինվոր պիտի դաստիարակվի. այդ է պարտադրում մեր երկրի աշխարհաքաղաքական դիրքը: Մեր երկիրն այսօր կրճատվել, մի բուռ է դարձել, որովհետեւ մենք երբեք հզոր, հոգեպես առողջ, միասնական, կազմավորված բանակ չենք ունեցել: Այսօր ունենք ամուր բանակ, ամենքս պիտի ջատագով լինենք մեր բանակին, ամենքս պետք է աջակցենք, որպեսզի մեր բանակը ուժեղ լինի ու հզոր:
ՆԱԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ
Բանակը եւ մտավորականությունը
ՇԱՎԱՐՇ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ. ՄԻԱԿ ՕՊԵՐԱՏՈՐԸ, ՈՒՄ ՀԱՋՈՂՎԵԼ ԷՐ ՏԵՍԱԳՐԵԼ ՇՈՒՇԻԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒՄԸ
-Ծնվել եմ Գյումրիում: Դպրոցն ավարտելուց հետո ծառայել եմ խորհրդային բանակում, այնուհետ ընդունվել եմ Երեւանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտ, բայց զգում էի` ինձնից դերասան դուրս չի գա: Ուսումս կիսատ թողեցի, մեկնեցի Մոսկվա: 1977-1982թթ. սովորեցի Մոսկվայի համամիութենական կինոինստիտուտի կինոօպերատորական ֆակուլտետում: Վերադարձա Հայաստան: Հիշում եմ` ռուսական «Լենֆիլմ» կինոստուդիայի նկարահանող խումբը մեզ մոտ էր, նկարահանումներ էին անում: Գնացի, ծանոթացա նրանց հետ, ընկերացա: Ինձ իրենց հետ Լենինգրադ տարան: Սկզբում որպես բանվոր էի աշխատում, հետո որպես լուսավորող, աստիճանաբար մտերմացա օպերատորների ասիստենտների հետ ու նրանցից շատ բան սովորեցի` ժապավեն լիցքավորել, աշխատել տեխնիկայի հետ եւ այլն: Մի անգամ, երեւի իմ բախտից էր, օպերատորներից մեկի ասիստենտը հիվանդության պատճառով բացակայում էր, ես նրան փոխարինեցի, եւ այդպես սկսվեց իմ մասնագիտական կարիերան: Որոշ ժամանակ այնտեղ աշխատելուց հետո վերադարձա Հայաստան: Միմյանց հետեւից նկարահանվեցին բազմաթիվ ֆիլմեր` «Ձնծաղիկներ եւ էդելվեյսներ» (1981թ., գֆ, օպերատոր), «Ամենատաք երկիրը» (1982թ., գֆ, բեմադրող օպերատոր), «Կտոր մը երկինք» (1982թ., գֆ, օպերատոր), «Ճանապարհ դեպի Սասունցի Դավիթ» (1987թ., գֆ, բեմադրող օպերատոր) եւ այլն:
-Բայց աստիճանաբար թեման փոխվեց:
-1988-1990 թվականներին բոլորիս կյանքը փոխվեց: Ով ինչ անում էր` պետք է կապված լիներ Արցախի կամ Հայաստանի անկախացման հետ: Հայրենիքը բոլորիս օգնության կարիքն ուներ, եւ ամեն ոք անում էր այն, ինչ կարող էր. մեկը զենքով էր կռվում, կանայք թիկունքն էին պահում, մտավորականությունը հոդվածներ էր հրապարակում, գրքեր տպագրում, ժողովրդին պայքարի ոգի ներարկում, իսկ մենք` օպերատոր, ռեժիսոր, լրագրող…, պատմության համար արձանագրում էինք այն, ինչը հետո պետք է վկայությունը դառնար մեր արդարացի պայքարի: 1988-ից մինչեւ 1994-ի մայիսը` զինադադարի հռչակումը, ակտիվորեն մասնակցել եմ Արցախի համար մղվող ազատագրական պայքարին: Եղել եմ Արցախյան հերոսամարտի թեժ կետերում` նկարահանել եմ 1000 ժամից ավելի պատմափաստավավերագրական կադրեր, որոնք պատկերում են իր հողի անկախության համար պայքարող ազատատենչ հայի իսկական կերպարը, պատմում մեր ժողովրդի ոգու ուժի ու տոկունության մասին: Այդ կադրերը, իբրեւ յուրօրինակ մասունք, հետագա սերունդներին կհիշեցնեն հերոսամարտի եւ հայրենիքի ճակատագրով տոչորվող մարդկանց կյանքն ու պայքարը, նրանց կատարած սխրանքները: Այս ամենն ամփոփվել է նաեւ մի շարք հեղինակային եւ այլ ֆիլմերում` «Հայաստան», «20 օր Արցախում», «Ցեղի կանչը», «Սպիտակ արջը», «Վկայություն», «Թիրախ», նաեւ` «Հենման կետ», «Թատերական հրապարակ», «Պարետային ժամ», «Ղարաբաղյան շարժում», «Շրջափակում»:
-Դուք այն եզակի օպերատորն էիք, ում հաջողվել էր տեսագրել Շուշիի ազատագրման բացառիկ կադրերը: Փաստորեն Շուշին յուրովի ՞ էինք ուզում նվաճել` տեսախցիկներո ՞ վ:
-Արդեն գիտեինք, որ նախատեսվում է Շուշիի ազատագրման օպերացիան: Պայմանավորվել էի մի քանի գործընկեր օպերատորների հետ, որ մի քանի կողմից նկարահանենք հարձակումը, մերոնց մուտքն ու բերդաքաղաքի ազատագրումը. չէ ՞ որ դա պատմական աննախադեպ իրողություն էր դառնալու, սերունդների համար անչափ կարեւոր ժառանգություն: Ոմանք համաձայնեցին իմ` փոքր-ինչ խենթ թվացող առաջարկի հետ, ոմանք վախեցան` դժվար կլինի գրոհի ընթացքում տեսախցիկ միացնել ու տեսագրել… Հետո, երբ գործողությունը պսակվեց մերոնց հաղթանակով, պարզվեց, որ միայն ես եմ նկարել… Անգամ նրանք, ովքեր խոստացել էին օգնել, ուղղակի լքել էին իրենց «դիրքերը»: 18 տեսաերիզ նկարել էի, 36 ժամ չէի հեռացել տեսախցիկից: Ցավոք, ինքնաթիռը, որով տեսանյութերն էինք տեղափոխում, պայթեցրին: Ահա թե ինչու հիմա այդ կադրերը չկան: Այդ իրադարձությունների ժամանակ ծանր վիրավորվեցի: Սակայն ապաքինվելուց անմիջապես հետո մեկնեցի ճակատ, այս անգամ որդուս հետ` Ֆիզուլի, Հորադիզ… Այդ ժամանակ արդեն աշխույժ աշխատում էր ՊՆ լրատվության վարչության «Զինուժ» ծրագիրը: Եթեր էին հեռարձակվում իմ եւ ընկերներիս տեսագրությունները, մեր պատրաստած հաղորդումները` ազատամարտիկների, ազատագրված տարածքների մասին, ցուցադրվում էին տեսանյութեր առաջին գծից եւ այլն: Մենք դարձել էինք Արցախի նոր պատմության վավերագրողները…
Անցան տարիներ, շատ ու շատ զինվորականների նման ես էլ անցա կենսաթոշակի ու թողեցի զինվորական գործը, բայց քանի դեռ ուժ ու ավյուն ունեմ, ծառայելու եմ հայրենիքիս: Զբաղվում եմ երիտասարդ օպերատորների կրթությամբ: Երեւանի թատրոնի եւ կինոյի ինստիտուտում դասավանդում եմ «Կինոօպերատորական գործ» առարկան:
-Պարոն Վարդանյան, թերեւս այն տարիներին Հայաստանում եւ Արցախում յուրաքանչյուրը յուրովի, իր ուժերի ներածին չափով նպաստել է ընդհանուր գործին: Դուք էլ նշանակալի ավանդ ունեք հայոց բանակի կազմավորման, մեր անկախության ձեռքբերման գործում: Ի՞նչ կմաղթեք 2012-ին իր կազմավորման 20-ամյակը տոնող մեր բանակին:
-Ֆիզիկական մեծ ուժ, առողջ հոգի, ոգեղեն ամրություն: Ես հայ մայրերին ու քույրերին կոչ եմ անում չպատսպարել, չթաքցնել իրենց որդիներին, եղբայրներին սեփական երկրից: Ես պահեմ, դուք պահեք, բոլորս հրաժարվենք զենք վերցնելուց, իսկ ո ՞ վ պետք է մեզ պահի: Մեզանից յուրաքանչյուրը պարտավոր է կատարել հայրենիքի հանդեպ իր պարտքը: Երեխան` դեռ նորածին, արդեն զինվոր պիտի դաստիարակվի. այդ է պարտադրում մեր երկրի աշխարհաքաղաքական դիրքը: Մեր երկիրն այսօր կրճատվել, մի բուռ է դարձել, որովհետեւ մենք երբեք հզոր, հոգեպես առողջ, միասնական, կազմավորված բանակ չենք ունեցել: Այսօր ունենք ամուր բանակ, ամենքս պիտի ջատագով լինենք մեր բանակին, ամենքս պետք է աջակցենք, որպեսզի մեր բանակը ուժեղ լինի ու հզոր:
ՆԱԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ
Комментариев нет:
Отправить комментарий